De gele vlek (macula lutea of kortweg genoemd macula) is een gebiedje van een paar millimeter doorsnee in het midden van het netvlies. Het netvlies ligt aan de achterzijde van het oog en zet licht om in elektrische signalen die naar de hersenen worden gestuurd.
De omzetting van het licht gebeurt door lichtgevoelige cellen: staafjes en kegeltjes. Staafjes nemen licht en donker waar, waardoor we ook kunnen zien als er weinig licht is. De staafjes liggen verspreid over het netvlies, maar niet in de gele vlek. Kegeltjes nemen kleuren en contrast waar en zijn nodig om details goed te kunnen zien. In de gele vlek liggen heel veel kegeltjes bij elkaar. Daardoor zien we met dit deel van het netvlies het scherpst. Als we overdag of bij kunstlicht onze blik ergens op richten en scherpstellen, zorgen we ervoor dat het licht exact in het midden van de gele vlek valt. Dit noemen we het centrale zien. ’s Avonds en bij schemerlicht spelen de kegeltjes geen rol, maar doen de staafjes in de rest van het netvlies hun werk.
Gat in de macula
Er kan een gat in de gele vlek (macula) ontstaan. Dit werkt als volgt. Tussen de ooglens en het netvlies bevindt zich het glasachtig lichaam, dat gevuld is met glasvocht. Als we ouder worden, verandert de samenstelling van het glasvocht. Het glasachtig lichaam verschrompelt langzaamaan en kan aan de achterkant loskomen van het netvlies. Dit is een normaal ouderdomsverschijnsel. Soms zit het glasvocht heel vast aan de macula en kan met het loskomen een gaatje in de macula ontstaan. Dit heet een maculagat. Een gat in de macula zorgt voor verminderd zicht. Het gezichtsvermogen gaat meestal flink achteruit van 5 tot 40% van het normale zicht. Vaak ziet men in het midden van het blikveld een vage vlek. Ook worden beelden door het oog vertekend waargenomen. Een maculagat kan zomaar ontstaan, zonder aanwijsbare redenen. Erfelijkheid lijkt geen rol te spelen. De aandoening komt weinig voor. 60- tot 90-jarigen hebben er het vaakst mee te maken. Zijn mensen sterk bijziend dan komt het ook wel op jongere leeftijd voor. Als in één oog een gat in de macula ontstaat, is de kans 5-15% dat er ook een gat in de macula van het andere oog komt. De kans dat een maculagat vanzelf dichtgaat, is heel klein. Een operatie is dus nodig. Opereer je een gat in de macula niet, dan leidt dit tot slechtziendheid, maar niet tot blindheid. Soms kan toch besloten om niet te opereren. Bijvoorbeeld als het om een heel klein gaatje gaat. Ook kijkt men naar de ernst van de klachten die het maculagat geeft en de leeftijd, levensverwachting en gezondheid van de patiënt.