Wat is scheelzien?

Scheelzien is een afwijking waarbij de ogen niet op één punt gericht zijn. Meestal heeft één van beide ogen een afwijkende stand, in sommige gevallen zijn beide ogen afwijkend. De medische term voor scheelzien is strabismus.

Scheelzien ontstaat meestal op jonge leeftijd, maar ook volwassenen kunnen het krijgen. Scheelzien komt bij 3 tot 5% van de Nederlandse bevolking voor. Het wordt vaak als niet mooi ervaren, maar het kan ook medische problemen geven.

Vormen van scheelzien

Het afwijkende oog kan naar binnen, naar buiten, naar onderen of naar boven gedraaid zijn. Als beide ogen een afwijkende stand hebben, is bijvoorbeeld één oog richting de neus gedraaid en één oog naar boven.

• Esotropie: één oog staat naar binnen
• Exotropie: één oog staat naar buiten
• Hypertropie: één oog staat naar boven
• Hypotropie: één oog staat naar beneden

Wat betekent scheelzien?

Scheelzien betekent dat de ogen niet recht op één punt zijn gericht, maar dat één, of beide ogen, in een afwijkende stand staan. Ons oog heeft vier rechte en twee schuine oogspieren. Deze zitten aan de ene kant vast aan de oogbol en aan de andere kant aan de oogkas. Als de ogen recht staan, zijn de oogspieren in balans. Bij scheelzien is deze balans weg. Het is dan niet mogelijk om de ogen recht te houden en op één punt te richten. Hierdoor worden met beide ogen verschillende beelden waargenomen en ontstaan er problemen.

Oorzaak van scheelzien

Scheelzien kan aangeboren zijn, maar ook later pas ontstaan. Wat de oorzaak van het scheelzien is, is niet altijd te achterhalen. Wel weten we dat een aantal factoren een grotere kans op scheelzien geven:

• Wanneer scheelzien in de familie voorkomt.
• Als de brilsterkte niet goed gecorrigeerd is.
• Een (infectie)ziekte.
• Een oogbewegingsstoornis. Eén van de hersenzenuwen die de oogspieren aansturen, geeft dan geen informatie meer door. Hierdoor raken de beweging van het oog en de oogstand verstoord.
• Een ongeval.

Symptomen van scheelzien

Je zou zeggen dat het niet recht staan van de ogen het duidelijkst zichtbare symptoom is van scheelzien. Toch is dit niet altijd het geval. Er bestaat ook een verborgen vorm van scheelzien: latent strabismus. Latent strabismus komt veel voor en geeft soms oogklachten.

Het komt ook voor dat de ogen alleen scheelzien als er naar iets op afstand gekeken wordt of juist dichtbij of in een bepaalde richting.

Scheelzien kan meerdere klachten geven. Welke klachten dat zijn, hangt vooral af van de leeftijd waarop het scheelzien is ontstaan.

Scheelziende kinderen kunnen een lui oog ontwikkelen. Doordat bij scheelzien via beide ogen een ander beeld binnenkomt, ontstaat dubbelzien (diplopie). De hersenen van kinderen tot 8 jaar zijn in staat om één van de twee beelden uit te schakelen. Het kind ziet dan niet dubbel, maar het oog dat uitgeschakeld is, verleert het kijken en wordt lui. Dit is een slechte zaak, omdat het oog zich dan niet goed kan ontwikkelen. Wordt een lui oog niet op jonge leeftijd behandeld dan kan de gezichtsscherpte in dat oog verloren gaan.

Als scheelzien op latere leeftijd ontstaat, geeft het meer directe klachten. De hersenen zijn dan niet meer in staat om één van de twee beelden die binnenkomen te onderdrukken. Hierdoor ontstaat dubbelzien. Dit gaat vaak samen met hoofdpijnklachten.

Behandeling van scheelzien

Als kinderen door het scheelzien een lui oog hebben ontwikkeld, moet dat luie oog eerst behandeld worden. Dit gebeurt door het oog af te plakken. Hoe eerder hiermee begonnen wordt, hoe beter de gezichtsscherpte ontwikkeld kan worden.

Verder kan scheelzien in sommige gevallen geheel of gedeeltelijk behandeld worden met een bril. Ook kunnen oefeningen voor de oogspieren verbetering geven. Mocht dit allemaal niet voldoende helpen, dan kan het oog geopereerd worden. Dit wordt ook wel scheelziensoperatie of strabismuscorrectie genoemd.

Operatie bij scheelzien

Bij de scheelziensoperatie worden oogspieren verplaatst of verkort. Hierdoor komt het oog in balans. De operatie kan aan één of twee ogen gebeuren.

De reden dat mensen een scheelziensoperatie doen, is verschillend. Sommigen laten zich opereren omdat ze het scheelzien niet mooi vinden. Bij mensen die dubbelzien of hoofdpijn hebben, is de operatie bedoeld om de klachten te verminderen. Een operatie bij scheelzien kan ook als doel hebben de samenwerking tussen de ogen te behouden.