Tristan Bangma (26) won Paralympisch Goud op de 
wielertandem en werd recent wereldkampioen in drie wielrendisciplines. Door opticus atrofie ziet hij bijna niets. “Ik heb nu een fantastisch leven. Maar er waren ook donkere periodes. Het zou mooi zijn als onderzoek dit bij anderen kan voorkomen.”
In augustus 2024 zal Tristan Bangma samen met zijn wielerpartner Patrick Bos het vuur uit hun tandem fietsen tijdens de Paralympische spelen van Parijs. En niet voor het eerst. Als 18-jarige haalde hij zijn eerste gouden plak. “Dat was een bijzonder moment. Als kind wilde ik al topsporter worden. Toen ik slecht ging zien, leek die droom voorbij. Maar die gouden plak was het bewijs: het kan wel.”
Opticus atrofie
In groep 4 van de basisschool kon Bangma het bord niet goed lezen. Hij kreeg een bril maar dat hielp niet. In de jaren daarna ging zijn zicht hard achteruit. Na onderzoek aan het UMC Groningen kwam de diagnose: opticus atrofie, een oogziekte waarbij de oogzenuwen steeds verder afsterven. Bangma was 8 en zag nog maar 25%.
‘Ik heb een periode heel diep gezeten’
Op de basisschool redde Bangma zich nog wel. Eenmaal op de middelbare school ging het mis. “Ik was anders, werd gepest en ging als tegenreactie de lolbroek uithangen. Dat leidde tot problemen.” Een ambulant begeleider zag wat er gebeurde: ‘Het gaat niet goed met jou, hè Tristan?’. “Ik heb toen een periode heel diep gezeten. Er kwamen gesprekken met school, met mijn ouders en een psycholoog. Dat was een eerste stap naar acceptatie.”
Topsport versnelde acceptatie
Als klein jongetje wilde Bangma al topsporter worden. Maar die droom leek onmogelijk – en dat zat hem dwars. Samen met zijn vader ging hij toen wielrennen op een tandem. “Toen de paralympische spelen op tv kwamen, zei ik tegen mijn ouders: dat wil ik ook.” Samen bezochten ze een Paralympische Talentdag en Bangma werd eruit gepikt. “Topsport heeft mijn acceptatie in een stroomversnelling gebracht. Iedereen in de paralympische sport heeft wat. Ik was ineens niet meer anders. Voelde me niet meer alleen. En: ik kon doen waar ik van houd.”
‘Ik ben nu zelfstandig. En nog steeds eigenwijs.’
Topsport en alles wat daarbij hoort, leerde Bangma te denken in mogelijkheden. “Ik kreeg mensen om mee heen die me hielpen om het beste uit mezelf te halen.” Die mindset moest wel groeien. En vragen om hulp moest hij leren. “Ik heb geen rijbewijs, dus vervoer is een uitdaging. Door wel hulp te vragen ben ik vaak onderweg met bijzondere mensen en ontstaan waardevolle vriendschappen.”
‘Hoe kan ik nog beter worden én goed voor mezelf zorgen?’
Bangma ziet nu ongeveer 1%, vooral licht en donker. Naast autorijden zijn er weinig dingen die hij niet kan. Al kost lezen wel heel veel energie. Bangma haalde desondanks een mbo-diploma Marketing en Communicatie. En volgt nu een hbo-thuisstudie Finance & Control. “Ik ben nu zelfstandig. En nog steeds eigenwijs: ik probeer dingen eerst op de gewone manier. Pas als dat niet lukt zoek ik oplossingen: hulpmiddelen of mensen die me helpen.”
“Topsporter zijn, grenzen opzoeken, dat past heel erg bij wie ik ben. Ik vraag graag het uiterste van mijn lijf. Inmiddels hoort daar ook bij: de grens van de balans opzoeken. Hoeveel beter kan ik nog worden? En hoe kan ik dat waarmaken én tegelijk goed voor mezelf zorgen? Dat is een puzzel die ik nu leuk vind om te leggen.”
‘Ik leid nu een fantastisch leven’
Bangma realiseert zich inmiddels: iedereen, ook mensen zonder beperking, heeft wel iets waar die mee worstelt. En iedereen heeft ook wel iets wat die niet kan. “Als je je kwetsbaar durft op te stellen, emoties laat zien, doen anderen dat ook. Dat levert mooie ervaringen op.”
Onderzoek voor nieuwe behandelingen
“Stilstaan is achteruitgang,” vindt Bangma. Daarom vindt hij onderzoek naar optische atrofie of andere oogziekten belangrijk. Bangma hoopt op nieuwe behandelingen, vooral voor kinderen die nog te maken krijgen met oogziekten. “Ik leid nu een fantastisch leven. Maar er waren ook donkere periodes. Dat gun ik niemand. Het zou mooi zijn als onderzoek dit bij anderen kan voorkomen.”
12 oktober: sportief evenement Oogfonds
Bangma hoopt ook dat veel mensen meedoen aan wandel- en fietsevenement dat het Oogfonds organiseert op 12 oktober (Oogfonds Walk & Ride), om geld in te zamelen voor onderzoek. “We moeten verder kijken dan onszelf. Iedereen heeft een verhaal en gaat door moeilijke periodes. Je kunt mensen met oogproblemen hierbij helpen door mee te doen. Dat is een mooie zaak.”
‘Je bent veel sterker dan je denkt’
Met kinderen en volwassenen die nu worstelen, deelt Bangma graag zijn levensfilosofie: bedenk waar je enthousiast van wordt, zet een doel op de horizon en ga vervolgens elk probleem dat je tegenkomt oplossen. Laat je niet weerhouden bij tegenslag. En verzamel mensen om je heen die je daarbij helpen. Bangma: “Zo maak je zelf de omgeving waarin je jouw talent kunt ontwikkelen. Ik ontdek nog wekelijks dat ik meer kan dan ik dacht. Maar jij ook, je bent sterker dan je denkt.
Fotocredit: Natalie Bos.