Hoornvliestransplantatie

Wat is een hoornvliestransplantatie?

Bij een hoornvliestransplantatie wordt het troebele hoornvlies geheel of gedeeltelijk vervangen door donorhoornvlies. Dit donorhoornvlies komt van een overleden persoon. Een hoornvliestransplantatie wordt pas gedaan als andere behandelingen met bijvoorbeeld medicijnen, een bril of contactlenzen niet meer helpen. Andere woorden voor hoornvliestransplantatie zijn corneatransplantatie of keratoplastiek.

Het hoornvlies (cornea) ligt aan de voorkant van het oog en heeft twee functies. Ten eerste vormt het de barrière tussen het oog en de buitenwereld. Het hoornvlies beschermt dus het oog. Ten tweede laat het hoornvlies licht door in het oog. De bolling van het hoornvlies werkt daarbij als een soort lens, waarvan de sterkte wel twee keer groter is dan die van de ooglens zelf. Samen met de ooglens zorgt het hoornvlies ervoor dat het licht zo gebroken wordt dat het op de juiste manier op het netvlies valt. Daardoor kunnen we scherp zien.

Als door bijvoorbeeld een ziekte of een ongeluk het hoornvlies beschadigt, ontstaat vertroebeling. Het licht kan dan niet meer ongehinderd het oog binnenvallen. Hierdoor vermindert het zicht. Door een hoornvliestransplantatie kan het zicht hersteld worden.

De hoornvliestransplantatie wachtlijst groeit

De wachtlijst voor hoornvliestransplantatie in Nederland is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Eind 2006 stonden er 362 mensen op de wachtlijst, in april 2016 waren dat 662 mensen en in april 2017 wachtten 728 mensen op een donorhoornvlies (bron: website van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS)).

De wachttijd voor een hoornvliestransplantatie is gemiddeld een half jaar. Het orgaancentrum van de NTS beheert de wachtlijst en berekent wie er aan de beurt is als er een hoornvlies beschikbaar komt. Bij deze berekening zijn de volgende criteria belangrijk:

• In hoeverre komt het weefseltype van de donor en de ontvanger overeen?
• Wat is het land van herkomst van de donor en de ontvanger?
• Heeft iemand voorrang op de wachtlijst?
• Wat is iemands wachttijd? Hoe langer iemand aan het wachten is, hoe hoger hij/zij op de wachtlijst staat.

Help mee als hoornvliesdonor

Er wachten dus heel veel mensen gemiddeld een half jaar op een hoornvliesdonatie. Dat is een erg lange tijd als je zicht zodanig slecht is dat je niet normaal kunt functioneren. Als het aantal hoornvliesdonors stijgt, zal de wachttijd dalen.

In Nederland is donorregistratie niet verplicht. Toch is het goed om te laten weten wat je wilt: wel of geen donor worden. Als je zelf beslist, weet je zeker dat datgene gedaan wordt wat jij wilt. Bovendien voorkom je dat je familie een moeilijke beslissing moet nemen op een moment dat ze daar eigenlijk helemaal niet mee bezig willen zijn. 

Hoe werkt een hoornvliestransplantatie operatie?

Er zijn meerdere operaties mogelijk bij een hoornvliestransplantatie. Voor welke hoornvliestransplantatie operatie wordt gekozen, hangt af van welke laag/lagen van het hoornvlies troebel zijn.

Gehele vervanging hoornvlies

Zijn alle lagen van het hoornvlies troebel? Dan moet het hoornvlies over zijn gehele dikte vervangen worden. Dit heet een penetrerende hoornvliestransplantatie of perforerende keratoplastiek.

Het herstel na deze vorm van hoornvliestransplantatie gaat langzaam. In het begin is het zicht nog wazig, het oog kan rood en branderig zijn en het donorweefsel is nog licht gezwollen. Dat geeft het gevoel alsof er iets in het oog zit.

Pas na 4 tot 6 maanden is de zwelling voldoende afgenomen om een nieuwe bril aan te laten meten. Soms zullen mensen ook contactlenzen nodig hebben om goed zicht te krijgen. Het komt voor dat pas na een jaar echt goed resultaat wordt gezien.

Gedeeltelijke vervanging hoornvlies

Als er een beschadiging is in een bepaalde laag van het hoornvlies, dan is het niet nodig om het hele hoornvlies te vervangen. Vervanging van één laag of enkele lagen is dan voldoende.

Wordt het voorste deel van het hoornvlies vervangen, dan heet dat anterieure lamellaire hoornvliestransplantatie (ALK). De ALK kan oppervlakkig of diep zijn. Vervangt de oogarts het achterste deel van het hoornvlies, dan spreken we van posterieure lamellaire hoornvliestransplantatie (PLK).

Het herstel na deze gedeeltelijke hoornvliestransplantaties gaat ook langzaam. De zwelling van het hoornvliestransplantaat zal iets sneller afnemen. Na 3 tot 4 maanden zal het mogelijk zijn een nieuwe bril aan te laten meten. Voor de diepe ALK kan dit iets langer zijn (4 tot 6 maanden). Verder zijn de klachten hetzelfde als bij een algehele hoornvliestransplantatie en zal vaak ook pas na een jaar het gewenste resultaat bereikt zijn.

Hoornvliestransplantatie ervaringen

Er zijn meerdere fora op internet waar mensen hun ervaringen met hoornvliestransplantaties delen. Over het algemeen zijn die ervaringen goed. Mensen zijn blij met het resultaat van de hoornvliestransplantatie. Hoewel het herstel van de operatie lang duurt, is helder zicht het uiteindelijk resultaat. Mensen kunnen daardoor hun normale dagelijkse dingen weer doen.