Rebuilding the eye
Een hoornvlieslaagje uit het laboratorium
Het Oogfonds is een baanbrekend onderzoek gestart: Rebuilding the eye. In samenwerking met academische centra in Nederland en België gaan artsen en onderzoekers zich de komende jaren toeleggen op regeneratieve geneeskunde, in eerste instantie op de binnenzijde van het hoornvlies: het cornea-endotheel. Een moonshot-onderzoek: innovatief en uitdagend, maar zeker haalbaar!
Tekort aan donorweefsel
Het hoornvlies – de heldere buitenste laag van het oog – is essentieel voor goed zicht. De binnenste laag, het endotheel, reguleert de vochtbalans en houdt het hoornvlies helder. Door veroudering, ziekte of bijvoorbeeld een ongeluk kunnen deze cellen beschadigd raken, waardoor vocht zich ophoopt en het hoornvlies minder doorzichtig wordt. Dit leidt tot een ernstige vermindering van het zicht.
Op dit moment is een hoornvliestransplantatie de enige oplossing. Hierbij wordt beschadigd weefsel vervangen door donorweefsel. Helaas is er wereldwijd een enorm tekort aan donoren. Over heel de wereld blijven maar liefst 12,7 miljoen patiënten zonder behandeling. Bovendien zijn transplantaties niet zonder risico: complicaties zoals afstoting en transplantaatfalen komen regelmatig voor, en hertransplantaties hebben op termijn vaak minder gunstige resultaten.
Regeneratieve geneeskunde
Er zijn al veelbelovende resultaten gepubliceerd over een behandeling waarbij cellen uit het hoornvlies van donoren in het laboratorium vermenigvuldigd zijn en werden teruggeplaatst in het oog van patiënten met ziek hoornvlies-endotheel. Uit een kleine studie is gebleken dat dit bij bijna alle patiënten tot een beter zicht leidde, zelfs nog na 2 en 5 jaar. Hoewel deze therapie veelbelovend is, blijft de toegankelijkheid beperkt door de afhankelijkheid van donorweefsel van donoren. Daarnaast wordt de betaalbaarheid bemoeilijkt door de noodzaak om steeds kleine hoeveelheden van een geavanceerd therapie-medicijn (de vermenigvuldigde cellen) grondig te controleren op kwaliteit.
Daarom wil de Nederlandse onderzoeksgroep onder leiding van prof. dr Mor Dickman een nieuwe celtherapie ontwikkelen met (onbeperkt beschikbare) stamcellen, zodat er geen afhankelijkheid meer is van donorweefsel. Deze nieuwe behandeling, waarbij zogenaamde humane geïnduceerde pluripotente stamcellen in het lab tot hoornvlies-endotheelcellen worden gevormd, zal naar verwachting efficiënter en betaalbaarder zijn.
Daarnaast wordt door de Belgische partners een geavanceerde drager van oplosbaar biomateriaal ontwikkeld, die de precieze levering van de gekweekte endotheelcellen aan het hoornvlies mogelijk maakt. Deze gecombineerde aanpak levert een stamcelgebaseerde therapie op die de huidige transplantaties kan vervangen.
Het biedt een onbeperkte en toegankelijke oplossing, met naar verwachting minder complicaties en betere uitkomsten op lange termijn voor de patiënt.
Wetenschappelijke doorbraak en maatschappelijke impact
Naast de directe voordelen voor patiënten, is dit project een wetenschappelijke mijlpaal. Het onderzoek opent de deur naar nieuwe toepassingen van regeneratieve geneeskunde, mogelijk zelfs voor andere delen van het oog of andere organen. Het benadrukt de kracht van multidisciplinaire samenwerking tussen medische experts, wetenschappers en de industrie. Deze gezamenlijke aanpak versnelt de ontwikkeling van behandelingen en brengt ze sneller bij de patiënt.
Projectleider: Prof. Dr. Mor Dickman
Internationale samenwerking
De Cornea Moonshot is geïnitieerd door het Oogfonds en wordt uitgevoerd in samenwerking met verschillende partijen.
Projectleider: Prof. Dr. Mor Dickman (UMC Utrecht, MRLN Institute Maastricht)
Team:
Dr. Vanessa LaPointe, associate professor MRLN Institute, Maastricht
Dr. Heiko Locher, LUMC
Prof. dr. Sandra van Vlierberghe (Ghent University, Vlaanderen)
Prof. Dr. Sorcha Ni Dhubhghaill, (VUB/UZ Brussel)
Dr. Bert van den Bogerd (ARGOS, Antwerpen)
