Onderzoekers lezen het ‘geheugen’ van de afweer en zoeken vroege signalen
Bij leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) kan het zicht langzaam achteruitgaan. Veel mensen vragen zich af: kan er niet eerder iets worden gedaan? Dit onderzoek kijkt precies daarnaar. In bloed willen onderzoekers het antilichaamprofiel uitlezen: sporen van wat uw afweer eerder tegenkwam. Dat kan helpen om eerder te begrijpen wat er misgaat bij LMD en om in de toekomst eerder en gerichter in te grijpen.
Afweer als sleutel bij LMD
“Uw afweer bewaart een geheugen,” zegt prof. Caroline Klaver. “Daarin staat wat u aan virussen en bacteriën bent tegengekomen – en soms ook hoe uw afweer op eigen stoffen reageerde. Als we dat geheugen zorgvuldig uitlezen, begrijpen we beter waar de ontstekingsreactie in het netvlies vandaan komt.” Onderzoekers weten dat het complementsysteem – een keten van afweereiwitten – bij LMD vaak actief is. Behandelingen die dit in een laat stadium remmen, helpen maar beperkt. Dat wijst erop dat het beste moment voor behandeling mogelijk eerder ligt. Daarom richt dit project zich op de aanzet: wat zet de ontstekingsreactie in gang?
We willen het afweer-geheugen lezen om te snappen waarom de ontstekingsreactie bij LMD op gang komt.
Bestaand bloed, geen nieuwe prikken
“We werken met bestaande bloedmonsters van mensen met LMD en mensen die geen LMD hebben, zgn controles,” legt Klaver uit. “Dat is prettig voor deelnemers: er zijn géén nieuwe bloedafnames nodig en we kunnen snel en zorgvuldig aan de slag.” De onderzoekers koppelen de uitkomsten aan wat er in het oog te zien is, en aan andere metingen in bloed. Zo ontstaat een breder plaatje van wat er gebeurt als LMD zich ontwikkelt.
De test: een ‘post-it-muur’ voor antilichamen
In de nieuwe test – genaamd SERA – worden miljoenen kleine stukjes eiwit getoond. Antilichamen in het bloed hechten aan de stukjes die ze herkennen. Met moderne uitleestechniek en slimme software maken de onderzoekers zo een antilichaamprofiel: een kaart van eerdere ontmoetingen met ziekteverwekkers én van mogelijke reacties op lichaamseigen stoffen (auto-antilichamen). U kunt het zien als een post-it-muur: waar de plakkers zitten, daar is uw afweer ooit geweest.
SERA laat zien waar antilichamen ‘plakken’. Dat maakt doorgemaakte infecties zichtbaar.
Patronen en verbanden ontdekken
Het team vergelijkt de profielen van mensen met LMD met die van controles, en kijkt ook naar stadia van de ziekte. Met rekenmethoden zoeken ze naar terugkerende patronen in de herkende eiwitstukjes. Die patronen koppelen ze vervolgens aan complement, genetische varianten en andere bloedwaarden. Zo hopen de onderzoekers te ontdekken of bepaalde antilichamen vooral markeringen zijn, of mogelijk meespelen bij het ontstaan van late LMD.
We zoeken niet één boosdoener, maar het patroon dat bij LMD past.
Wat eerdere infecties kunnen betekenen
Sommige infecties veranderen de afweer voor langere tijd. Daardoor reageert het afweersysteem bij een volgende prikkel anders. Bij LMD is zo’n verandering ook gezien. Het risico op LMD kan dat nog versterken: sommige erfelijke varianten in het complementsysteem gaan samen met antilichamen die zich vergissen en aan eigen eiwitten hechten. Daarom is het logisch om te kijken naar infecties én naar het eigen afweersysteem in het bloed.
Wat betekent dit voor u?
Als patronen in antilichamen (sporen in het bloed) samenhangen met het stadium of met hoe snel LMD verloopt, kunnen we het risico beter bepalen. Dat kan helpen om vroeger en gerichter te handelen: bijvoorbeeld mensen met hoger risico vaker en beter te controleren. Als later onderzoek aantoont dat bepaalde infecties een rol spelen, kunnen vroege behandelingen — zoals vaccinaties — eventueel worden onderzocht. We genezen LMD hier niet mee, maar we kunnen zo wel de vaart uit de achteruitgang halen.
Eerder snappen wat er misgaat, geeft ruimte om later beter te handelen—stap voor stap, zonder te veel te beloven.
Samenwerking die vaart geeft
Vier topcentra — Erasmus MC, Radboudumc, UMC Utrecht en UCLA — trekken samen op. “Die mix van kliniek, afweerkennis en data maakt het verschil: we kunnen snel leren en goed controleren wat werkt. Zijn de eerste signalen sterk, dan bevestigen we die en zetten we de volgende stap: onderzoek naar vaccins tegen mogelijke veroorzakers, vroeg ingrijpen in het complementsysteem en maatregelen die klachten helpen voorkomen.”
Hoopvol vooruit
De onderzoekers verwachten met dit overzicht van antistoffen in bloed beter zicht te krijgen op aanleidingen van ontstekingsreactie bij LMD. Dat maakt de weg vrij voor zorg op maat in een vroege fase. Zorgvuldig, met duidelijke en eerlijke adviezen.
Steun dit onderzoek
Uw steun maakt extra metingen en snellere analyses mogelijk. Zo komt vroeg en gericht handelen bij LMD dichterbij—zorgvuldig, stap voor stap. Doneer nu en help mensen hun zicht zo lang mogelijk behouden.
