Veerkracht van Retinale Ganglioncellen versterken bij Glaucoom

De dood van steeds meer oogzenuwcellen veroorzaakt blindheid bij glaucoom. Onderzoekers in Maastricht ontdekten recent dat de zenuwcellen zichzelf herstellen als je dit stervensproces onderbreekt. En nu zoeken ze uit welke (voedings)middelen dit herstel stimuleren, in de hoop celdood de pas af te snijden.

Alleen al in Nederland hebben naar schatting 200.000 mensen glaucoom. De helft weet dat niet. Bij deze oogziekte ga je namelijk langzaam minder zien, doordat er steeds meer oogzenuwcellen doodgaan. De blindheid begint aan de buitenranden van het gezichtsveld en kruipt dan naar het midden. Dat leidt tot kokerzicht. Een kwart van de mensen met glaucoom verliest zelfs het gehele zicht in één oog, en 1 op de 10 wordt volledig blind.

Onomkeerbaar

Zijn de oogzenuwcellen eenmaal dood, dan is dat onomkeerbaar. De enige ‘oplossing’ op dit moment is glaucoom vroeg opsporen en dan de oogdruk verlagen. Hoge oogdruk is namelijk één van de oorzaken van glaucoom. Maar ook ouderdom en het vóórkomen in je familie geven extra kans op deze oogziekte.

Reden voor hoop

Hoog tijd dus voor een betere oplossing, vonden dr. Theo Gorgels en drs. Wenting You van de Universiteitskliniek voor Oogheelkunde, Maastricht UMC+. En er is reden voor hoop. Recent ontdekten ze namelijk dat je de dood van oogzenuwcellen kunt voorkomen, mits je op tijd ingrijpt.

Dammetje in stroom stopt celdood

Gorgels en You bestuderen al enige tijd het doodgaan van oogzenuwcellen. Dat klinkt misschien vreemd. Maar het doodgaan zelf, gebeurt niet van het ene op het andere moment, als een brandende lamp die uitschakelt. Er gaat een lange reeks gebeurtenissen in de oogzenuwcel aan vooraf. Turend door een microscoop volgden Gorgels en You ‘live’ wat er precies gebeurde in stervende oogzenuwcellen. Ze zagen dat op een zeker moment de energiefabriekjes in de oogzenuwcel (de mitochondriën) kapotgingen. En dat dit omkeerbaar was. Want toen ze een dammetje zetten in de processtroom richting celdood, gingen de energiefabriekjes weer werken en knapte de zenuwcel weer op – op eigen kracht.

Glaucoom simulatie

Dat onderzoek deden de Maastrichtse onderzoekers met (gekweekte) oogzenuwcellen afkomstig uit proefdieren. Ze simuleerden glaucoom door een stofje toe te voegen dat het celdoodproces in gang zette. En dat konden ze dus ook stopzetten.

Stap verder: menselijke oogzenuwen

Het huidige onderzoek gaat een stap verder. De onderzoekers gaan kijken of de energiefabriekjes in menselijke oogzenuwcellen, gekweekt in het lab, ook kunnen herstellen. Bovendien volgen ze dit niet alleen onder de microscoop, maar bestuderen ze ook de zogeheten biochemie. Herstellen de kapotte mitochondriën weer? Of breken ze verder af en maakt de zenuwcel nieuwe? Om daarop antwoord te krijgen, vissen de onderzoekers onder meer uit welke eiwitten actief zijn tijdens het herstel van de energiefabriekjes. En welke andere herstelprocessen ze aandrijven.

Herstel aanjagen

Gewapend met die kennis gaan Gorgels en You vervolgens in databanken op zoek naar stoffen waarvan al bekend is, dat ze juist deze eiwitten en cel processen aanjagen. Ze richten hun blik vooral op stoffen die al zijn getest en veilig bevonden voor mensen, en op stoffen die voorkomen in voedingsmiddelen. Van vitamine B3 (uit vlees, vis en volkorenproducten), melatonine (bananen, noten en tomaten) en resveratrol (druiven) is bijvoorbeeld bekend dat die invloed hebben op mitochondriën. Of ze ook herstel van de energiefabriekjes stimuleren moet nog blijken.

Onderzoek bij mensen met glaucoom

Zijn er hoopvolle resultaten? Dan pakken Gorgels en You die meteen op en starten ze een klinisch onderzoek bij mensen met glaucoom. De onderliggende oorzaak van de oogziekte, die het sterfproces in oogzenuwen ‘aan’ zet, neem je daarmee niet weg. Maar de hoop is, dat het aanjagen van de eigen herstelkracht van de oogzenuwcellen, het proces van celdood de pas afsnijdt – waardoor uiteindelijk minder of geen oogzenuwcellen sterven en blindheid wordt voorkomen.