Verschillende oogziekten, zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie, retinale dystrofie en ontstekingsziekten zoals uveïtis, worden mogelijk veroorzaakt door problemen in het complementsysteem. Dit systeem is een onderdeel van ons afweersysteem en kan ontregeld raken. Dr. Jonas Kuiper gaat samen met collega’s onderzoeken of het complementsysteem bij verschillende oogziekten eenzelfde rol speelt.
Het complementsysteem wordt steeds vaker onderzocht en dat is niet zonder reden. Artsen denken dat dit deel van ons afweersysteem -als het ontregeld raakt- een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van ziekten in organen, zoals het oog. Het systeem, een netwerk van eiwitten dat door ons bloed circuleert, staat altijd klaar om in actie te komen. Dr. Kuiper, immunoloog bij het UMC Utrecht, legt uit: “Je kunt het zien als een soort bewakingssysteem dat snel reageert op problemen. Soms raakt het verstoord en veroorzaakt dan chronische ontstekingen.” Het zijn deze chronische ontstekingen die bij kunnen dragen aan de ontwikkeling van verschillende oog-, en bijvoorbeeld nierziekten.
Alle wegen leiden naar… het complementsysteem
Als immunoloog richt Kuiper zich al jarenlang op ons afweersysteem en de invloed daarvan op oogziekten. Een paar jaar geleden deed hij een opvallende ontdekking. “Tijdens een studie naar specifieke oogaandoeningen zagen we ineens dat dezelfde complementfactoren bij verschillende van die aandoeningen een rol speelden, iets wat we niet verwacht hadden,” legt hij uit. “We dachten dat dit systeem alleen bij soortgelijke oogaandoeningen, zoals maculadegeneratie, van invloed kon zijn.”
Deze vondst wekte grote interesse bij Kuiper en zijn team, omdat het duidelijk maakt dat heel verschillende aandoeningen een vergelijkbare oorzaak kunnen hebben. “Het lijkt erop dat niet alle wegen naar Rome leiden, maar wel naar het complementsysteem,” zegt hij met een knipoog.
Tijdens een studie naar specifieke oogaandoeningen zagen we ineens dat dezelfde complementfactoren bij verschillende aandoeningen een rol speelden, iets wat we niet verwacht hadden.
Invloed op veel verschillende oogziektes
Het onderzoek suggereert dat verstoringen in het complementsysteem niet alleen bij bekende ziekten zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie een rol spelen, maar ook bij andere oogziekten zoals uveïtis, multifocale choroïditis en retinale dystrofie. Dit wijst erop dat dezelfde delen van het systeem mogelijk betrokken zijn bij verschillende aandoeningen.
Ziekte-overstijgend of niet?
Deze ontdekking spoorde Kuiper aan een onderzoeksvoorstel te schrijven voor verdergaand immunologisch onderzoek. “Wat mijn collega’s en ik graag willen weten, is of afwijkingen in het complementsysteem een patroon volgen dat ziekte-overstijgend is, of dat ze juist specifiek zijn per ziekte. Als de afwijkingen ziekte-overstijgend zijn, moeten we niet alleen op één ziekte letten bij behandelingen met complementremmers. We moeten dan kijken naar de werking van complement in het bloed van de patiënt, welke oogziekte die ook heeft. Als de afwijkingen ziekte-specifiek zijn, moeten we ons richten op die specifieke ziektebeelden.” Beide onderzoeksuitkomsten geven belangrijke aanknopingspunten voor betere therapieën en daarom is het ook zo belangrijk financiering zeker te stellen. “Er is geen goede of slechte uitkomst van ons onderzoek mogelijk. Als we weten hoe het zit kunnen we linksom of rechtsom betere behandeling op maat realiseren.”
Wat mijn collega’s en ik graag willen weten is of het complementsysteem een ziekte-overstijgende rol speelt of vooral binnen één ziektebeeld, zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie, optreedt.
Brug slaan tussen onderzoek naar verschillende oogziekten
Kuiper wil samen met collega’s bloedmonsters van patiënten met verschillende oogziekten -afkomstig van diverse ziekenhuizen en expertisecentra zoals Bartimeus – gaan analyseren. Deze monsters zijn in de loop der jaren verzameld door een team van oogartsen en onderzoekers en bewaard door het Center for Translational Immunology van het UMC Utrecht. Kuiper hoopt patronen te vinden in de bloedmonsters die meer vertellen over de onderliggende oorzaak van verschillende oogziekten. “Door de data van heel veel patiënten te vergelijken willen we mogelijke clusters van complementfactoren opsporen en uitvogelen of deze overeenkomen per aandoening, of per biologische vingerafdruk.” Zijn er overeenkomsten per vingerafdruk, dan kan er misschien een bloedtest ontwikkeld worden die helpt om oogziekten in te delen op de onderliggende oorzaak. “Ik hoop echt dat we met behulp van ons onderzoek een brug kunnen slaan tussen studies naar verschillende oogziekten.”
Ik hoop dat we met behulp van ons onderzoek een brug kunnen slaan tussen studies naar verschillende oogziekten.
Nieuwe inzichten opdoen door samenwerking
Kuiper gelooft dat zijn onderzoek belangrijke verbanden kan aantonen. Hij ziet dit onderzoek dan ook als de mogelijke start van een unieke, langdurige onderzoekslijn die van groot belang kan zijn voor patiënten met verschillende oogaandoeningen. Bovendien moedigt dit onderzoek artsen aan om meer samen te werken: “Door samen te werken, niet alleen met oogartsen maar ook met immunologen en mogelijk zelfs nefrologen die de invloed van complement op nierziekten bestuderen, kunnen we hele nieuwe inzichten opdoen en de zorg voor patiënten verder verbeteren. En misschien kunnen we verbanden leggen tussen verschillende ziektebeelden die patiënten en artsen helpen om chronische ontsteking te bestrijden.”
Dit onderzoek is mogelijk de start van een unieke, langdurige onderzoekslijn die van groot belang kan zijn voor patiënten met verschillende oogaandoeningen
Goede samenwerking in Nederland
De uitstekende samenwerking op het gebied van oogheelkunde in Nederland is een groot voordeel voor patiënten met oogziekten, zegt Kuiper. “Realiseer je als patiënt hoe waardevol de samenwerking op het gebied van oogheelkunde in Nederland is, omdat die ons steeds diepgaander laat begrijpen hoe oogziekten ontstaan en verlopen.” Deze unieke samenwerking biedt hoop voor de toekomst, waarin de behandeling van oogziekten steeds beter en persoonlijker kan worden aangepakt.
Realiseer je als patiënt hoe waardevol de samenwerking op het gebied van oogheelkunde in Nederland is, omdat die ons steeds diepgaander laat begrijpen hoe oogziekten ontstaan en verlopen.
