Bij kinderen met een hersenbeschadiging kan ook het zicht aangetast zijn. Hoe jonger ze zijn als de oogarts dat vaststelt, hoe beter. UMCU-onderzoeker Daan Gerits werkt de komende vier jaar met steun van het Oogfonds aan de verdere ontwikkeling van een VR-bril die het makkelijker maakt hun gezichtsveld te testen.
‘Als kinderen met een hersenbeschadiging voor onderzoek naar het ziekenhuis komen, maken ze vaak lange dagen,’ vertelt neurowetenschapper Daan Gerits. ‘Tegen de tijd dat ze bij ons komen voor gezichtsveldonderzoek, zijn ze vaak moe. Dat maakt het belangrijk dat zo’n onderzoek kort duurt, en dat het ook betrouwbare informatie oplevert als ze hun aandacht er níet bij hebben.’
Gezichtsveld meten
Hoeveel gezichtsveld iemand heeft, wordt vastgesteld met een zogeheten perimetrietest. Zo’n test stelt vast hoeveel je met je ogen kunt omvatten zonder je hoofd te draaien. Zie je met de blik naar voren gericht bijvoorbeeld dat er links of rechts van je iets gebeurt? En merk je het in het voorbijgaan op als er iets op de vloer ligt, of boven je hoofd hangt? Ook defecte delen in het midden van iemands zicht komen in zo’n test aan het licht.
Er zijn meerdere perimetrietests beschikbaar, maar de meeste zijn te belastend voor jonge kinderen, vertelt Gerits. ‘Ze moeten zich er te lang voor concentreren, en onder woorden kunnen brengen wat ze waarnemen.
Alternatief voor de BEFIE-test
Dat geldt niet voor de zogeheten BEFIE-test die UMCU-onderzoeker Giorgio Porro speciaal voor kinderen ontwikkelde: die is heel kindvriendelijk, en al bruikbaar bij baby’s. Maar bij deze test moet een getrainde deskundige de uitkomsten interpreteren. Dat maakt de BEFIE-test minder breed inzetbaar. Bovendien zijn de uitkomsten ervan toch wat minder betrouwbaar.
Vandaar dat de onderzoeksgroep van dr. Porro en prof.dr Saskia Imhof sinds een paar jaar werkt aan de ontwikkeling van een nieuwe manier van testen: met een VR-bril die het patiëntje op het hoofd kan zetten. Daarna starten de onderzoekers een virtual-reality-video. Terwijl het kind daarnaar kijkt, kan de bril het gezichtsveld van het kind in kaart brengenzonder dat het kind dat zelf merkt.
Gezichtsveldtest met pupilperimetrie
Zo’n VR-bril heeft de onderzoeksgroep inmiddels ontwikkeld. Er is ook al van vastgesteld dat hij in principe deugt voor zijn doel, vertelt Gerits: kinderen blijken de bril ronduit leuk te vinden. Begrijpelijk, want ze kijken naar een Pokémon-video. Terwijl zij dat vol aandacht doen, kan de bril goed vastleggen hoe hun pupillen reageren als er op diverse plaatsen binnen hun gezichtsveld lichtvlakjes opflikkeren. ‘Pupilperimetrie’ wordt dit genoemd.
‘Als de pupil bij zo’n lichtflitsje kleiner wordt, weet je dat het deel van het gezichtsveld waar dat flitsje werd aangeboden nog intact is,’ legt Gerits het principe van de pupilperimetrie uit. ‘En op het moment dat zo’n pupilreactie uitblijft, weet je dat die verbinding niet meer intact is, met als gevolg gezichtsvelduitval op die plek. Zo kun je het hele gezichtsveld in kaart brengen, zelfs bij heel jonge kinderen.’
Kinderen met een hersenbeschadiging
Maar tot nu toe hebben alleen gezonde kinderen de VR-bril uitgeprobeerd. Daarom gaat Gerits de komende jaren onder andere testen of de bril ook zo goed werkt bij kinderen met een hersenbeschadiging. Bovendien, voegt hij toe, wil hij graag een testmethode ontwikkelen waaraan ook de allerjongste patiëntjes iets hebben. ‘De VR-bril die we nu hebben is best zwaar, die zet je niet op het hoofdje van een baby of peuter.’
Als de ouders weten dat hun kind links slecht ziet, kunnen ze daar rekening mee houden
Trainen voor herstel
Waarom is het eigenlijk zo belangrijk om vast te stellen hoe het gezichtsveld van een kind er precies uitziet? ‘Daar zijn meerdere redenen voor,’ antwoordt Gerits. ‘Ten eerste gaan ouders daardoor beter begrijpen wat hun kind wel en niet kan. Als je bijvoorbeeld weet dat je kind links heel slecht ziet, kun je daar rekening mee houden.’
Overigens, voegt hij toe, betekent dat niet per se dat het kind aan die ‘slechte’ kant ontzien moet worden. ‘Het kan ook betekenen dat je het kind juist van die kant dingen gaat aanreiken. Een kinderbrein is namelijk nog plastisch, dus met wat training kan een deel van het uitgevallen gezichtsveld soms nog terugkomen. En op basis van zo’n perimetrietest kun je daar gerichter aan gaan werken.’
Basis voor behandelbeslissingen
Een tweede belangrijke reden voor gezichtsveldmetingen kan zijn dat een kind moet worden behandeld voor bijvoorbeeld een hersentumor of epilepsie. Als artsen tijdens zo’n behandeltraject geregeld kunnen meten hoe het gezichtsveld van het kind zich ontwikkelt, kunnen ze de gevolgen voor het zicht laten meewegen in hun behandelbeslissingen.
Al met al zijn er veel goede redenen om te investeren in een snelle, betrouwbare methode om het gezichtsveld van kinderen te meten. Daan Gerits is blij dat het Oogfonds zijn promotieonderzoek meefinanciert: ‘Zonder die bijdragen zou dit onderzoek niet gedaan kunnen worden.’
Publicatie april 2025